روابط انسانی در سازمان های آموزشی دکتر سرمد

خلاصه فصل چهام – سازمان و نقش انسان در آن

سازماندهی با دو تعبیر به کار می رود:

1. تعبیر محدود : مجموعه ای از افراد که با استفاده از وسایل و تجهیزات فعالیت خاصی را برای رسیدن به یک هدف مشترک انجام می دهند مثل یک واحد آموزشی

2. تعبیر گسترده: نوعی نظام یا سیستم که از تعدادی زیر مجموعه تشکیل شده است و هر یک از این زیر مجموعه ها در جای خود یک سازمان هستند. مثلا سازمان آموزش و پرورش استثنائی کشور خود سازمان است ولی از تعدادی واحد استانی تشکیل شده است که هریک یک سازمان کامل بوده ولی تحت امر سازمان مرکزی  و هماهنگ با سایر واحد ها می باشند.

 مثال  های دیگر : سازمان برنامه و بودجه، سازمان ملل متحد که از یونیسف، سازمان بهداشت جهانی، یونسکو ، فائو و... تشکیل شده است.

در مورد تعریف سازمان وحدت نظر وجود ندارد ولی کامل ترین تعریف عبارت است از:

سازمان عبارت است از مجموعه ای متشکل از گروهی انسان با توانایی ها و ویژگی های مختلف که  در جهت رسیدن به هدف یا اهداف از پیش تعیین شده، با استفاده از ابزار و لوازم موجود و قابل دسترسی، در پرتو روش های خاص انجام کار، تحت سرپرستی یا هدایت یک یا چند مدیر و با رعایت موازین و مقررات مشخص با یکدیگر همکاری می کند.

ارکان سازمان

مهمتریناجزایسازمان عبارتند از:
1- نیروی انسانی: تمامی افرادی که در سازمان فعالیت می کنند.نیروی انسانی جزء اصلی و اساسی سازمان است و کارآیی و اثر بخشی سایر ارکان  انحصارا بوسیله آن تضمین می شود.
با کمک نیروی انسانی ماهر در مواقعی با حداقل امکانات هم می توان اهداف سازمان را تحقق بخشید. (گرچه هرچه امکانات و تجهیزات  مهیاتر باشد اهداف سازمان بیشتر محقق خواهد شد)
مثال: ساحل عاج، هندوستان، وجود وسایل ارتباطی جدید مثل موبایل

2-وسایل و امکانات: نیروی انسانی باید به حداقل ابزار و وسایل مجهز باشد تا بتواند کار خود را انجام دهد..در سازمان های آموزشی هرچه این ابزار و وسایل بهتر و با نیاز روز هماهنگ تر باشد، نیروهای انسانی (معلمان،مدیر،شاگردان و خود کارکنان و خدمت گزاران)بهتر و شایسته تر از آن استفاده خواهند کرد.
مثل:کلاس گیاه شناسی مجهز به آزمایشگاه

3-مواد یا لوازم:منظور از مواد ورودی های هر سازمان است که باید روی آن فعل و انفعالاتی انجام شود

مواد سه دسته اند: مواد اولیه(کارخانه قند که چغندر قند و نیشکر را به قند و شکر تبدیل می کند.)محصول نیمه تمام (مثل کارخانه های قند سازی که شکر را به قند حبه تبدیل می کنند یا کارخانه های ماشین سازی) سازمان هایی که مواد ساخته شده را در هم شکسته و از آن مواد تازه ای می سازند (مثل بازیافت ظروف پلاستیکی)

نمونه ای از مواد یا لوازم چیزهایی است که در آزمایشگاه ها و کارگاه های مراکط آموزشی استفاده می شوند. کارگاه و آزمایشگاه جزو وسایل و امکانات و مواد شیمیایی، آهن آلات و ... جزو مواد به حساب می آیند.

در مراکز آموزشی شاگردانی که برای دوره های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت به این  مراکز می آیند از طرفی به عنوان موادی که به تدریج پرورده شده و به عنوان مواد ساخته یا نیمه ساخته جذب بازار مصرف می شوند و از طرفی به عنوان نیروی انسانی آموزش پذیر محسوب می شوند که فرقی با سایر نیرو های انسانی سازمان ندارند.

4-فعالیت ویژه: فعالیتی است که در جهت رسیدن به یک هدف مشخص انجام شود.
- منظور از فعالیت  هم کارهای فکری و هم کارهای فیزیکی است.
- هر سازمان برای انجام فعالیت خاص خود به نیرو های انسانی ویژه ساست گذار، برنامه ریز و مجری  نیاز دارد که این فعالیت ها را مشخص ، روش های اجرا را تعیین و برنامه ها را اجرا کند.
- تمام نیرو های سازمان برای انجام فعالیت سازمانی نقشی برابر دارند گرچه در رده های مختلف ساسله مراتب سازمانی قرار می گیرند( رده بالا، میانی و پایین)
5- روش انجام کار:به دلیل وجود تفاوت بین سازمان ها ، روش های انجام کار در سازمان ها نیز یکسان نیست.

مثال: تفاوت روش تدریس در کلاس های مختلف که در سال اول و دوم ابتدایی معلم محور است ولی در دوره های دکتری دانشجو محور است.
- تحول روش کار در تمام سازمان ها وجود دارد ولی سرعت آن متفاوت است.در سازمان های آموزشی سرعت تحول کند است مگر آن که تحولات سیاسی، اجتماعی –ارزشی خاصی ایجاد شود.معمولا سازمان های آموزشی را از نظر سرعت تغییر روش های انجام کار جزء سازمان های محافظه کار و دنباله روی تحولات اجتماعی محسوب می کنند.

6- تشکیلات: سازماندهی از اصول مدیریت  و عبارت است از به کارگیری نیروهای انسانی،ابزار و وسایل و مواد سازمان در مناسب ترین جای ممکن
سازماندهی هنگامی امکان پذیر است که در هر سازمان تشکیلات به درستی مشخص شده باشد.
در یک مرکز آموزش عالی تشکیلات به شکل زیر است :

• تعداد پست های سازمانی به 4 گروه زیر تقسیم می شود: پست های اعضای هیئت علمی، پست های سازمانی کارمندان، پست های کارکنان خدماتی و فنی ، پست های پشتیبانی( در برخی از سازمان ها وجود نداشته و به شرکت های خدماتی واگذار می شود)

• شرایط احراز هریک از پست ها متفاوت است

• نمودار تشکیلاتی از نوع سازمان های بلند یا مسطح است؟
  درسازمان بلند نمودار سازمانی مخروط یا هرمی شکل است و ساسله مراتب عمودی یا نزولی است  ولی در سازمان های مسطح پست ها در عرض یکدیگرند

  در سازمان های آموزشی نمودار سازمانی مسطح است.(نمودار صفحه 85 و تفسیر آن)

  با مشاهده  نمودار سازمانی می توان مشاغل و پست های موجود را مشخص و برای هرکدام بر حسب شرایط احراز عده ای را استخدام کرد.

• شرح وظایف هریک از صاحبان مشاغل چیست؟

  7- ساختار روابط : در پشت صحنه فعالیت های سازمان وجود دارد و منظور از آن شیوه اداره سازمان به صورت عمودی یا افقی است.
  ارتباطات یا عمودی است (متمرکز یا از بالا به پایین) یا افقی ( در عرض یا غیر متمرکز)
  روابط سازمانی تابعی از عوامل متعدد است:
  - فعالیت سازمان
  - ترکیب جنسی و سنی اعضا
  - میزان تحصیلات اعضا
  محل استقرار جغرافیایی سازمان
  این روابط مزیتی بر یکدیگر نداشته و تابع موقعیت است.

  در دنیای امروز روابط سازمانی بیشتر به صورت ترکیبی است که بسیاری از مزایای هردو نوع روابط عمودی و افقی را دارد و معایب آن کمتر است.

  در هر سازمان جایگاه مدیران وکارکنان سه حالت دارد: مدیران ارشد، میانی و اجرایی(مدیرکل و معاونین آموزش و پرورش، روسای ادارات  آموزش و پرورش، روسا یا مدیران مدارس)

  8- منطقه عملیات سازمان: سازمان در چه محیطی قرار دارد؟ مثل یک تعاونی تولیدی زراعی یا یک فروشگاه تعاونی مصرف
  تقسیم بندی منطقه عملیات برحسب تراکم جمعیت.

  تقسیم بندی بر حسب نوع استفاده از هر گروه عملیاتی مثل جانمایی بخش های بیمارستان

  اصول حاکم بر سازمان

  سازمان زمانی ایجاد می شود که افراد به این نتیجه برسند که با ایجاد یک سازمان بهتر می توانند به خواسته های خود برسند.
  برای تشکیل سازمان باید ارکان آن به درستی ایجاد شوند ولی برای ادامه فعالیت سازمان ضوابط دیگری باید رعایت شود که اصول حاکم بر سازمان شهرت داردو شامل موارد زیر است:

1. اصل تفکیک وظایف یا تقسیم کار

2. اصل برابری دامنه اختیار و مسئولیت شاغلان ( مثلا یک معلم هم  در مورد حضور و غیاب و نحوه برگزاری امتحان و تقدم و تاخر مطالب درسی اختیار داشته باشد  و هم  در برابر تدریس تمام سر فصل های تعیین شده مسئول باشد)

3. اصل حیطه نظارت: هر کس در مقام مدیریت یا ریاست چند نفر را می تواند تحت نظر داشته باشد.مثل مراقبان جلسه امتحان

4. اصل سلسله مراتب : چگونگی ارتباط بین افراد شاغل در رده های مختلف

5. اصل وحدت هدف: هدف تمامی اعضای سازمان باید مشترک و یکسان باشد.

6. اصل وحدت فرماندهی علیرغم تفویض اختیار در نهایت همه اعضا ی سازمان باید از یک سیاست کلی پیروی کنند.

7. اصل ارتباطات سازمانی (درون سازمانی یا برون سازمانی)

8. اصل تفکیک وظایف صف و ستاد (بخشی از اصل ساسله مراتب و بخشی از اصل ارتباطات) صف به کارهای اجرایی و ستاد به امور ساست گذاری سازمان گفته می شود.و باید بین صف و ستاد هماهنگی باشد. یک فرد می تواند هم در صف باشد و هم در ستاد مثل معلمی که عضو شورای مدرسه نیز هست.

   نکات قابل ملاحظه:

1. هر سازمان در طول حیات خود مانند یک انسان رشد و تکامل می یابد و در هر مرحله مشخصات خاص خود را دارد.

2. در زمان تاسسی سازمان باید از قبل تمهیدات متعددی مثل تعیین هدف و منابع انسانی و پشتیبانی برای آن اندیشید.

3. برخلاف سازمان های بازرگانی که به مرور زمان  بزرگ تر پیچیده تر و حرفه ای تر می شوند در سازمان های آموزشی چنین اتفاقاتی نمی افتد

4. برای ادامه حیات سازمان اعضا بایستی به طور مداوم در دوره های آموزشی شرکت کنند و با کسب اطلاعات صلاحیت بیشتری کسب کنند. دوره های ضمن خدمت به همین دلیل برگزار می شوند.

5. هیچ سازمانی هیچ وقت مطلقا ایستا نیست چون سازمان ها به طور دایم در معرض داده های محیطی هستند.

   عوامل موثر در پویایی سازمان ها : هاروی و دونالد                                 حکومت

                                                                                سهام داران                           مشتریان

                                                                    اتحادیه ها                          تهیه کنندگان
                                                                                            رقبا

   در یک سازمان آموزشی:

   -حکومت: سیاست های خرد و کلان نظام در مورد آموزش و پرورش است

   - سهام داران :در موسسات دولتی مفهوم آشکار ندارد و در موسسات غیر انتفاعی مشخص است.

   - اتحادیه ها : تشکل های مدرسان و کارکنان

   - هر مرکز آموزشی برای مرکز آموزشی دیگر یک رقیب است

   -تهیه کنندگان:  کسانی که تجهیزات و وسایل مراکز آموزشی را تولید یا تامین می کنند.

   مشتریان: شاگردان

   6-تقریبا در هر سازمان سعی می شود از طریق فعالیت های مشخص و برنامه ریزی شده به نحوی که کل سازمان را شامل شود بر شهرت و ثروت آن بیافزایند.بکهارد

   مشخصات سازمان ها از نظر بکهارد:

   بر اثر تغییرات اجتناعی کار ها در سازمان ها بر دانش متکی شده و از کار بدنی کاسته می شود.

   سازمان ها از اقتصاد مبتنی بر تولید به اقتصاد مبتنی بر خدمات سیر می کنند.

   بر نامه ریزی بلند مدت مورد تاکید قرار می گیرد.

   عدم تمرکز در امر بازرگانی و حکومتی بر سازمان ها نیز تاثیر می گذارد. 

   یکی از مشکلات اساسی سازمان ها صرف انرژی در رقابت های ناسالم است (در مورد سازمان های آموزشی دولتی صادق نیست)

   7- طبقه بندی نقش انسان در سازمان:

   1- ایجاد کننده سازمان: مثل بنیان گذاران موسسات آموزشی

   2-عضو سازمان: عضو هیئت مدیره، عضو هیئت موسس، عضو هیئت امنا ، عضو شورا، مشاور و معاون

   3-اداره کننده سازمان : نقش خدماتی مثل کارکنان فنی و خدمت گزاران، نقش تولیدی مثل مدیران و مدرسانف نقش ترکیبی مثل کشاورزانی که محصولاتشان را مستقیم می فروشند ، نقش ارتباطی  ، نقش ویران کننده (اگر اعضا به وظایف خود عمل نکنند سازمان پس از مدتی منحل می شود.)

    

    

    

    

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: